दशरथचन्द नगरपालिकामा आयोजना भएको विद्यालयमा गुनासो सुनुवाइ व्यवस्था सम्वन्धी अभिमुखीकरणमा सहभागी हुदै गर्दा नै कुलौन माविका प्रधानाध्यापक मान बहादुर बोहराको बोझीलो मनले केही राहत पाएको थियो । नगरपालिकाको गुनासो पेटिका व्यवस्थपन गर्ने पञ हातामा पाए पछि उनी वषौं देखीको विद्यालय सुधारको प्रयाललाई र्मुतता दिन ताम्सीए ।
नगरपालिकाको उक्त पत्र अनुसार विद्यालयमा गुनासो सुनुवाइका लागि सुझाव पेटिकाको व्यवस्था गरे पछि उनको विद्यालय सुधार गर्ने अभिलासाले गति पायो । ‘तिमी हामी सवैका अ–आफ्ना समस्या होलान, पिर–र्माका होलान सबै मिलेर समाधान गर्न सकिन्छ । बरु गाँउमा पनि भन्नु, आमा बुवा सबैलाई गुनासो पेटिकाकोवारेमा भन्नु र भोगेका समस्या तथा सुझावहरु यस सुझाव पेटिकामा खसाल्नु’ भने पछि आफ्ना भोगाइहरु अभिव्यक्त गर्न नपाएका बालबालिकाहरुले पनि गुनासो पेटिकामा खुलेरै आफ्ना कुरा राखे । यसरी सुरु भएको बालबालीकाले आफ्ना कुराहरु राख्ने कार्यले विद्यालयमा आमुल परिवर्तन ल्याएको प्रधानाध्यापक मान बहादुर बोहोराको अनुभव छ । सुरु सुरुमा विद्यालयले विद्यार्थीका समस्या समाधान गर्दै गयो । खेल्ने मैदानको अभावलाई पुरा गर्न नजिकैको खेत किनेर सानो खेल मैदान वनायो । विद्यालयमा खानेपानीको घारा ल्याइयो । विद्यालयमा सरसफाइ, अतिरीक्त कृयापलाप, नियमीत पढन पाढन, शौचालय जस्ता कैयन समस्या विद्यालयले समाघान ग¥यो ।
तर गुनासो पेटिका गुनासो गर्नको लागिमात्र सिमित रहेन । यसले विद्यार्थीहरुको सोच र बानिब्यहोरामा पनि परिर्वतन ल्यायो । गुनासो मात्र गर्ने हैन समाधान समेत पहिलाउने तर्फ विद्यार्थी लाग्न थालेका छन । हिजो आज उनिहरु विस्तारै आफ्ना समस्या समाधान गर्ने स्तरमा पुगीसकेका छन । गुनासो पेटिकामा आउने धेरै जसो समस्या विद्यार्थी आफैले विद्यालय संग मिलेर समाधान गर्न थालेका छन् । प्राथमीक र माध्यामीक कक्षाहरुको विचमा भिरालो जमिन थियो । जसका कारण बालबालिका दुरघटना हुने उच्च जोखीक थियो । त्यहाँ हिड्न गाह्रो भएको गुनासो मात्र गरेनन् वरु त्यहाँ हिड्ने खुड्कीलाहरुको निर्माण गर्न समेत सघाए विद्यार्थीहरुले । विद्यालयका भित्तामा जताभावी लेखीएका कुराहरुले उनिहरुलाई असर गरेको गुनासो परेपछी त्यसलाई उनिहरु आफै मिलेर मेटेका छन् । विद्यालयमा फोहोर हुन नदिन तथा सफा गर्न समेत लागी परेका छन् । विद्यालय अगाडीको बाटो वन्दा टुटेको पानि धारा विद्यार्थीको सकृयतामा पुन जोड्न लगाउने कार्य भैरहेको छ ।
विद्यार्थीमा मात्र हैन गुनासो पेटिकाले शिक्षकका समेत सकारात्मक परिवर्तन ल्याएको छ । विद्यालयमा शिक्षकको कृयासिलतामा वृद्धी भएको छ । कुनै हप्ता अतिरीक्त कृयाकलाप गर्न छुट्यो भने गुनासो परिहाल्दछ । त्यसैले सबै शिक्षकहरु अ–आफ्नो कार्यमा सकृय हुनुहुन्छ । पढन पाढनमा पनि नियमीतता र सुधार देखीएको छ । यसले गुणस्तर वृद्धी गर्न सहयोग पुगेको छ । ‘गुनासो सुनुवाइ मार्फत विद्यार्थी र शिक्षकहरुलाई सकृय गर्न सकियो भने यसले पढन पाढन मात्र हैन सामजिक, संस्कृतीक कुराहरुमा पनि सुधार हुदो रहेछ भन्ने यस विद्यालयवाट प्रमाणीत भएको गुनासो सुनुवाइका फोकल शिक्षक जयराज भट्ट बताउनु हुन्छ ।
खेत किनेर वनाइएको सानो खेल मैदान
‘विद्यालय व्यवस्थापन समितिमा विद्यार्थीको हुुुनु पर्ने मागलाई हालै पुरा गरि उनिहरुलाई विव्यसमा सहभागी गराइएको छ । हाल वडा कार्यालय र राजनैतिक दलहरुले प्रयोग गर्ने गरेको विद्यालयको हल विदाको दिन समेत कुनै राजनैतिक दल वा अन्य कार्यमा प्रयोग गर्न नहुने उनिहरुको गुनासो छ । यसलाई पनि यसै नयाँ विव्यस र उनिहरु संगै सहकार्य गरेर पुरा गर्नेछौं ।’ विद्यार्थीहरुको सुझाव अनुसार उनिहरुकै अगुवाइका उक्त हल रगं रोकन गरिने भएको छ र त्यस पछि भने यो पूर्ण रुपमा विद्यालयको कार्यमा मात्र प्रयोग गर्ने विद्यालयको योजना रहेको गुनासो सुनुवाइका फोकल शिक्षक जयराज भट्टको भनाइ छ । त्यस्तै विद्यालय परिसरमामा विद्यालय समय पछी आउने गाई भैसीलाई रोक लागाउनु पर्ने विद्यार्थीको गुनासो आएको छ । यसलाई विद्यालय परिसरमा घेरावारा गरि कार्यान्ययनमा ल्याउने विद्यालयको योजना छ ।
प्रधानाध्यापक बोहरा भन्नुहुन्छ, ‘धेरै तिर धाएर, हारगुहार गरेर गर्न नसकेका कामहरु अहिले सहज रुपमा हुन थालेका छन् । विद्यालय संचालन तथा व्यवस्थापनमा गुनासो पेटिकाले अत्यान्त सहज गराएको छ ।’ ‘आफुले गर्न नसकेका, प्रशासन, शिक्षा शाखा वाट हुन नसकेका धेरै कार्य सजिलै हुन थालेको छ ।’